Chủ nghĩa bảo hộ thương mại lại nổi lên, nền kinh tế toàn cầu đối mặt với thách thức mới

Gần một thế kỷ trước, Đạo luật Thuế quan Smoot-Hawley năm 1930 đã gây ra ảnh hưởng sâu rộng đến nền kinh tế toàn cầu. Đạo luật này, được đưa ra với lý do bảo vệ ngành công nghiệp trong nước, cuối cùng đã dẫn đến sự thu hẹp lớn của thương mại toàn cầu, làm trầm trọng thêm mức độ nghiêm trọng của Đại Khủng hoảng. Đến ngày nay, bóng ma của chủ nghĩa bảo hộ thương mại dường như lại bao trùm nền kinh tế thế giới.

Vào tháng 4 năm 2025, Mỹ đã công bố áp dụng thuế 125% lên hàng hóa Trung Quốc, khiến thị trường toàn cầu ngay lập tức rơi vào tình trạng lo lắng. Bộ Thương mại Trung Quốc đã nhanh chóng phản ứng, cho biết nếu phía Mỹ tiếp tục chơi "trò chơi số thuế", Trung Quốc sẽ không quan tâm và giữ quyền phản công. Trong khi đó, chính phủ hiện tại của Mỹ đã đề xuất "tạm hoãn thuế 90 ngày" với 75 quốc gia, giảm thuế suất chung xuống 10%, nhưng loại trừ Trung Quốc, Mexico và Canada. Chiến lược thương mại có mục tiêu này không chỉ làm tăng rủi ro tách rời kinh tế giữa Trung Quốc và Mỹ mà còn khiến lĩnh vực mới của dòng vốn toàn cầu - thị trường tiền điện tử - đối mặt với những thách thức mới.

Lời cảnh báo từ lịch sử

Thảm kịch của Đạo luật Thuế quan Smoot-Hawley nằm ở chỗ các quốc gia rơi vào vòng xoáy thuế quan trả đũa, cuối cùng dẫn đến sự sụp đổ của hệ thống thương mại quốc tế. Được coi là một trong những chính sách thương mại phá hoại nhất thế kỷ 20, nó đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh cho các nhà quyết định đương đại: chủ nghĩa bảo hộ thương mại không phải là phương thuốc tốt để giải quyết khủng hoảng kinh tế. Năm 1930, Quốc hội Hoa Kỳ đã thông qua đạo luật này, làm tăng mức thuế nhập khẩu lên mức cao kỷ lục 59%, với mục đích bảo vệ các ngành công nghiệp trong nước bị ảnh hưởng bởi Đại suy thoái, nhưng lại gây ra phản ứng dây chuyền thảm khốc.

Các đối tác thương mại chính trên toàn cầu nhanh chóng thực hiện các biện pháp trả đũa, dẫn đến việc thương mại quốc tế thu hẹp gần hai phần ba trong giai đoạn 1929-1934, xuất khẩu của Mỹ giảm mạnh 70%, tỷ lệ thất nghiệp toàn cầu ngày càng xấu đi. Chính sách này không những không cứu vãn được nền kinh tế Mỹ, mà còn làm trầm trọng thêm độ sâu và độ rộng của cuộc Đại Khủng Hoảng, phơi bày những khuyết điểm chết người của chủ nghĩa bảo hộ thương mại: trong nền kinh tế toàn cầu hóa, việc một bên xây dựng hàng rào thương mại cao chắc chắn sẽ dẫn đến "hiệu ứng boomerang". Tác động sâu xa hơn là đạo luật này đã phá hoại nền tảng hợp tác thương mại đa phương quốc tế, khuyến khích tinh thần dân tộc kinh tế, đặt nền móng cho sự sụp đổ của trật tự kinh tế quốc tế trước Thế chiến II.

Chiến lược thương mại hiện tại

Cuộc tranh chấp thuế quan xảy ra vào năm 2025 khác với tình hình vào năm 1930. Hoa Kỳ đang cố gắng tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu thông qua "cuộc chiến thuế quan chọn lọc" - một mặt gây áp lực lớn lên Trung Quốc, mặt khác tạm thời làm dịu quan hệ với hầu hết các quốc gia. Chiến lược "phân hóa và phân rã" này có vẻ thông minh, nhưng thực chất tiềm ẩn nhiều rủi ro. Là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, Trung Quốc không còn là quốc gia yếu kém trong thương mại chỉ biết ứng phó thụ động như vào những năm 1930. Đối mặt với việc Mỹ công bố tăng thuế, Trung Quốc không ngay lập tức có hành động trả đũa tương xứng, mà chọn cách "không quan tâm" để xử lý một cách lạnh nhạt, đồng thời đẩy nhanh tiến trình "giảm phụ thuộc vào đô la Mỹ". Sự kiên định chiến lược này khiến thị trường nhận ra rằng, cuộc chiến thương mại mới có thể không biến thành một cuộc hỗn chiến toàn diện như những năm 1930, mà sẽ là một cuộc chiến tiêu hao kéo dài hơn.

Phản ứng của thị trường tiền điện tử

Chính sách thuế của chính phủ Mỹ đã gây ra biến động mạnh trên thị trường tài chính toàn cầu, và thị trường tiền điện tử cũng bị ảnh hưởng nặng nề. Bitcoin đã giảm từ 83,500 USD xuống 74,500 USD, trong khi Ethereum giảm mạnh hơn, từ 1,800 USD xuống 1,380 USD, tổng giá trị vốn hóa của các loại tiền điện tử khác đã giảm hơn 40%. Tính thanh khoản của thị trường đã giảm đáng kể, dòng vốn vào Bitcoin hàng tháng đã giảm mạnh từ đỉnh điểm 100 tỷ USD xuống còn 6 tỷ USD, và Ethereum đã chuyển sang dòng vốn ra 6 tỷ USD. Mặc dù đã xảy ra việc "bán tháo kiểu đầu hàng" quy mô lớn, nhưng với việc giá giảm, quy mô thua lỗ dần thu hẹp, cho thấy áp lực bán trong ngắn hạn có thể đang dần cạn kiệt.

Về mặt kỹ thuật, 93.000 USD trở thành mức kháng cự chính để Bitcoin lấy lại động lực tăng giá, khoảng 65.000-71.000 USD là khu vực hỗ trợ cốt lõi mà phe bò phải giữ vững. Hiện tại, thị trường đã bước vào giai đoạn quan trọng, nếu phá vỡ mức hỗ trợ sẽ khiến hầu hết các nhà đầu tư rơi vào thua lỗ, có thể dẫn đến sự điều chỉnh mạnh mẽ hơn của thị trường. Nhìn chung, thị trường tiền mã hóa rất nhạy cảm với sự thay đổi về tính thanh khoản toàn cầu, sự không chắc chắn do chính sách thuế lần này đã gây ra cú sốc rộng rãi, khả năng thị trường ổn định sẽ phụ thuộc vào xu hướng chính sách tiếp theo và tình hình dòng tiền quay trở lại.

Trong cuộc chiến quốc tế này, thị trường tiền điện tử vừa là người chịu đựng thụ động, vừa là biến số chủ động. Khi tình hình quốc tế căng thẳng, hệ thống tiền tệ toàn cầu đang trong tình trạng bất ổn, các nhà đầu tư có thể sẽ tìm kiếm một phương tiện lưu trữ giá trị kỹ thuật số hiếm có, toàn cầu, không bị kiểm soát bởi bất kỳ chính phủ hay thực thể nào. Có thể, khi uy tín của trật tự cũ bị xói mòn bởi chiến tranh thương mại, hạt giống của hệ thống mới đã âm thầm nảy nở.