Kripto Varlıklar, İslam çatışmalarının yeni cephesi haline geldi; teokratik yönetim altındaki piyasa gölgeleniyor

Kripto Varlıklar alanı, İran ile İsrail arasındaki en son çatışma alanı haline geldi.

Son günlerde, İran'ın en büyük kripto varlık borsalarından biri, sektörde şok edici bir siber saldırıya uğradı. Kendini İsrail yanlısı olarak tanıtan bir hacker grubu, borsanın sistemini kırarak yaklaşık 90 milyon dolar değerinde varlık çaldı. Hacker grubu, bu borsanın İran hükümetine uluslararası yaptırımlardan kaçınmasına ve yasadışı faaliyetleri finanse etmesine yardımcı olduğunu iddia ederek, çalınan fonları anti-Iran mesajları taşıyan hesaplara aktaracaklarını belirtti.

Bu dehşet verici hacker olayı sadece İran'ın büyük kripto varlıklar pazarını ortaya çıkarmakla kalmadı, aynı zamanda bu küresel olarak kalan tek İslam teokrasisi ülkesinin kripto varlıklar sektörü ile derin bir şekilde iç içe olduğunu da fark ettirdi.

Ekonomik baskılar Kripto Varlıklar pazarını geliştiriyor

İran'ın kripto varlıklara olan ilgisi, esasen ekonomik ve jeopolitik baskılardan kaynaklanmaktadır. Sert yaptırımlarla karşı karşıya kalan İran'ın geleneksel finansal kanalları kısıtlanmış, uluslararası ticaret ve fon transferleri engellenmiştir. Bu durumda, kripto varlıklar bir alternatif araç olarak görülmektedir.

Analizler, ülkenin ekonomik durumunun Kripto Varlıklar pazarının gelişimini de destekleyen önemli bir faktör olduğunu göstermektedir. İran uzun süredir yüksek enflasyon ve para birimi değer kaybı baskısıyla karşı karşıya, yerel para birimi sürekli zayıflıyor. Borsa dalgalı bir seyir izliyor ve bu durum birçok tasarruf sahibini riskten korunmak için Kripto Varlıklar'a yönelmeye zorladı. Sıradan insanlar için, Kripto Varlıklar değer koruma ve varlık çeşitlendirme aracı olarak görülüyor, özellikle ekonomik istikrarsızlık dönemlerinde.

Bir blockchain güvenlik şirketinin analiz raporuna göre, 2022 yılında İran'ın büyük borsalarına akan kripto varlıkların toplam miktarı yaklaşık 3 milyar dolar oldu. Bu yerel borsaların, düzenleyici kurumların izniyle çalışması ve kara para aklama ve müşteri tanımlama gibi düzenlemelere uyması gerekiyor.

Ayrıca, İran içindeki çoğu kripto ticareti yerel borsalar aracılığıyla uluslararası piyasalara bağlanmaktadır. Blockchain araştırma kuruluşlarının verilerine göre, 2018'den 2022 sonuna kadar, tanınmış bir ticaret platformu İran işlemlerinin 8 milyar dolar değerinde işlenmesini sağlamıştır.

Blok zinciri teknolojisi gelişimi açısından, İran hükümeti son yıllarda da bazı adımlar atmıştır. En temsilci olanlar, İran'ın başlıca bankaları ve Merkez Bankası tarafından desteklenen iki resmi blok zinciri projesidir; bunlar, finansal sistemin verimliliğini ve şeffaflığını artırmayı hedeflemektedir.

Ayrıca, İran ve Rusya'nın, iki ülke ticaretinin hesaplanması ve finansal yaptırımlardan kaçınmak amacıyla altın destekli bir sınır ötesi stabil coin piyasaya sürmeyi planladığı iddia ediliyor. Ayrıca, İran Merkez Bankası'nın kendi merkez bankası dijital parasını piyasaya sürmeyi araştırdığına dair raporlar da var.

Zengin enerji kaynaklarından faydalanan İran, 2018 yılında şifreleme para madenciliğini yasal bir sektör olarak tanıdı. 2021'de İran, dünya genelindeki Bitcoin hash gücünün yaklaşık %4,5'ini oluşturdu ve her yıl yaklaşık 1 milyar dolar değerinde Bitcoin üretti, bu da ithalat ticareti ve yaptırım etkilerini azaltmak için kullanıldı. Resmi olarak şifreleme para madencilik tesislerine indirimli elektrik tarifesi uygulandı.

Ancak, yüksek enerji sübvansiyonlarının getirdiği şebeke yükü ve düzenleyici gereklilikler nedeniyle birçok maden, yer altına geçmeyi veya kuralları aşmayı tercih ediyor. Bazı kurumlar, 2024'te İran'ın küresel Bitcoin hash gücündeki payının yaklaşık %3.1'e düşeceğini tahmin ediyor.

Politika Açık'tan Sıkı'ya

İran hükümetinin Kripto Varlıklar konusundaki tutumu birçok kez dalgalanma gösterdi, düzenleyici politikalar ise erken dönemdeki açıktan giderek sıkılaşma eğilimine girdi.

2018 yılından itibaren, İran dijital para madenciliğini yasal bir sektör olarak tanıdı. Hükümet, lisanslı madencilerin verimli ekipman kullanmalarını zorunlu kılan tedbirler aldı ve madencilikten elde edilen kazançların yalnızca belirli bir fiyatla merkez bankasına satılmasına izin verdi, aynı zamanda ihracat elektrik fiyatına göre elektrik ücretlerini ödemelerini istedi. Düşük elektrik fiyatları, Çin dahil olmak üzere yurt dışındaki madencileri İran'a yatırım yapmaya çekti.

Ancak bu "enerji değiştirme coin" modeli, elektrik sıkıntısını hızla artırdı. Mayıs 2021'de, nadir bir yaz büyük kesintisi yaşandıktan sonra, başkan tüm kripto varlık madencilik faaliyetlerine dört aylık geçici bir yasak ilan etti. Ardından her yaz elektrik talep zirvesinde, hükümet sivil elektrik arzını sağlamak için bazı madencilik tesislerini kısa süreliğine kapattı.

Ticaret düzenlemeleri açısından, İran Merkez Bankası 2020 yılında bireylerin yurtiçinde yabancı madencilik dijital paralarını kullanarak işlem yapmalarını yasakladı. 2022 yılından sonra, düzenleyici kurumlar kripto reklamlar ve madenci satışlarına yönelik kısıtlamaları sıkılaştırdı. 2024 Aralık'ta, resmi olarak internette kripto madencilik makineleri ve ilgili eğitim kurslarının tanıtımının yasaklanması talimatı verildi ve ana e-ticaret platformlarından ilgili reklam içeriklerinin kaldırılması istendi.

2024 yılının sonuna girerken, denetim odak noktası kripto ticaretinin kendisine kayıyor. İran Merkez Bankası, ülke içindeki web sitelerinde kripto varlıklar ile yerel para birimi arasındaki dönüşüm işlemlerini engellemeye çalışmak için yeni düzenlemeler çıkarıyor. 2025 yılının Ocak ayında, hükümet tarafından belirlenen ticaret arayüzünü tanıtarak, tüm yerel borsaların bu kanal aracılığıyla denetim sistemine bağlanmasını talep ediyor; bu, kullanıcı kimlik bilgileri ve fon akışını izlemeyi kolaylaştırıyor.

2025 Şubat'ta, İran resmi olarak herhangi bir ortamda ve platformda Kripto Varlıklar reklamı yayınlamayı yasakladığını duyurdu. Son dönemdeki siber saldırı olaylarının ardından, İran Merkez Bankası Kripto ticareti üzerindeki kontrollerini daha da güçlendirdi: analiz şirketlerinin raporlarına göre, İran hükümeti yerel Kripto platformlarının sadece günlük 10:00 ile 20:00 saatleri arasında faaliyet göstermesine izin vererek denetim verimliliğini artırmayı ve fon akışını sınırlamayı hedefliyor.

Kripto Varlıklar ve İslam Öğretileri

Bir İslam Cumhuriyeti olarak, İran kripto varlıkların gelişimini teşvik ederken İslam hukuku kurallarını da dikkate almak zorundadır. İslam öğretileri her türlü aşırı faiz ve kumarı yasaklamaktadır ve kripto varlık ticareti, dalgalanmaları nedeniyle belli bir spekülatif niteliğe sahip olduğu için bazı muhafazakârlar tarafından sorgulanmıştır.

İran'ın en yüksek lideri bu konuda oldukça açık bir tutum sergiliyor. 2021'de, kripto varlıkların alım satımının ve üretiminin "İran İslam Cumhuriyeti'nin yasa ve yönetmeliklerine uyması gerektiğini" açıkça belirtti ve otomatik olarak İslam öğretileriyle çelişiyor olarak kabul edilmediğini ifade etti. Ayrıca, din adamlarını kripto varlıklar da dahil olmak üzere toplumsal yenilikler hakkında görüş bildirmeye çağırdı, böylece din hukuku çağın gereksinimlerine uyum sağlayabilsin.

Ancak, farklı din bilimcilerin görüşleri tam olarak一致 değildir. Bazı ünlü Şii âlimleri temkinli bir yaklaşım sergileyerek, Bitcoin gibi kripto varlıkların "birçok belirsizlik" taşıdığını ve bu nedenle işlemlerinin İslam hukuku gerekliliklerine uygun olmadığını belirtmektedir. Diğer bazı dini liderler ise inananlardan, hukukun belirsiz olduğu durumlarda daha köklü fıkıh yorumlarına uymalarını istemektedir.

İran resmi olarak kripto varlıkları belirgin bir dini yasak olarak görmese de, pratikte ülke yasalarının izni ve denetim çerçevesi içinde hareket edilmesi gerektiğini vurgulamaktadır ve spekülatif aşırılıklardan kaçınılması gerektiğini belirtmektedir. Bu tutum, belirli bir ölçüde İslam öğretileri ile modern ekonomik uygulamalar arasındaki çelişkiyi dengelemektedir.

Çoklu ekonomik belirsizlik faktörleri altında, kripto varlıklar hâlâ İran'daki birçok genç ve teknoloji profesyonelinin dikkatini çekmektedir. Analizler, bilgi teknolojilerinin gelişimi, akıllı telefonların yaygınlaşması ve İran'ın dış iletişiminin giderek açılmasıyla birlikte, sıradan insanların dijital para ticaretine katılımının eşiğinin düştüğünü göstermektedir.

Ancak, kripto piyasasına katılmak aynı zamanda riskleri de beraberinde getiriyor. Raporlar, İran'daki düşük şifreleme bilgisi düzeyinin suçlular için bir tuzak kurduğunu belirtiyor: dolandırıcılık vakaları art arda geliyor, birçok yatırımcı körü körüne akım takip ederek büyük kayıplar yaşıyor. Kara piyasada anonim işlemler de denetim için zorluklar yaratıyor. Üstelik, piyasanın kendisi aşırı dalgalı ve olgun hukuki korumanın eksikliği nedeniyle bazı İranlı aileler bu tür varlıklara temkinli hatta beklemede bir tutum sergiliyor.

Genel olarak, kripto varlıkların İran'da giderek daha geniş bir şekilde kabul edilmesine rağmen, bunların yasallığı, güvenliği ve ahlaki durumu üzerine tartışmalar devam etmektedir. Günümüzde, İran hükümetinin büyük ölçüde interneti kapatması ve hız kısıtlamaları uygulamasıyla, bazı bölgelerde internet kesintileri yaşanırken, sıradan insanlar için savaş ve ulusun varlığına ilişkin gerçek sorunlar karşısında kripto pazarının gelişim perspektifi belki de kimsenin umurunda değil.